ว่าด้วยเรื่องสร้างเหตุ แล้วปฏิเสธผล

จาก ChulaPedia

ชูชาติทรรศน์  : ว่าด้วยเรื่องสร้างเหตุ แล้วปฏิเสธผล

รองศาสตราจารย์ ชูชาติ ธรรมเจริญ Chuchaat.t@chula.ac.th

ท่ามกลางความผันผวน แปรปรวน ปั่นป่วน ของโลกกายภาพในทุก ๆ มิติ อาทิ การเมือง เศรษฐกิจ สังคม จริยธรรม ไม่เว้นแม้แต่วิชาการหรือวิทยาการขั้นสูง การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวย่อมมีผลกระทบอย่างรุนแรงทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อมนุษย์ทุกคนอย่างมิอาจจะหลีกเลี่ยงได้ ทั้งนี้ขึ้นกับหลายปัจจัย อาทิ ประสบการณ์ รากฐานของชีวิต (กำพืดของแต่ละคน ตลอดจนสิ่งแวดล้อมและการอบรม เลี้ยงดูตั้งแต่แรกเกิด สามัญสำนึก จิตใจที่ฝึกดีแล้วและรู้-ผิด-ชอบ-ชั่ว-ดี ของแต่ละบุคคล หลอมรวมเข้าด้วยกัน จนเป็นเอกลักษณ์ของเอกบุรุษหรือเอกลักษณ์ของเอกสตรี ผู้ทรงคุณธรรมและความดีชั่วจิรกาลปาวสาน) และการปลูกจิตสำนึกให้เห็นแก่ส่วนรวมมากกว่าส่วนตน การเตือนตนเอง ใฝ่รู้ ขวนขวายหาองค์ความรู้ใหม่ตลอดเวลา

เป็นความท้าทายที่แสนยากและเป็นปัญหาอันหนักอึ้งในการที่จะดำรงชีวิตให้มีชีวาท่ามกลางบรรยากาศในปัจจุบันที่กล่าวมาแล้วข้างต้น หนทางรอดทางเดียวที่เหลืออยู่ คือ การกำหนดจิตให้มั่นคงไม่หวั่นไหวต่อปัจจัยใด ๆ ก็ตามที่ถาโถมและรุมเร้าเราทั้งทางตรงและทางอ้อมประคอง “สติ” ให้เที่ยงตรงคิดไตร่ตรองใคร่ครวญในทุกมิติอย่างเป็นระบบและรอบคอบเพื่อหาคำตอบที่ดีที่สุดในการที่จะช่วยจรรโลงให้สังคมมนุษย์น่าอยู่มากกว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ใช้ความนิ่งสยบความเคลื่อนไหว

การฝึกตนเองเป็นพันธกิจของทุกคนที่มิอาจจะหลีกเลี่ยงได้เพราะการฝึกตนเอง เป็นสิ่งที่สุดประเสริฐ พยายามคิด วิเคราะห์ แยกแยะปมปัญหาให้ลึกซึ้งแล้วสร้างแบบจำลองเพื่อทดสอบแนวคิดหรือวิธีคิดว่าสามารถนำไปใช้ได้จริงหรือไม่ มีข้อบกพร่องหรือความไม่สมบูรณ์ในจุดใด ทั้งนี้เพื่อความสมบูรณ์ของการแก้ปัญหา การสังเคราะห์ปมปัญหาจะนำมาซึ่งองค์ความรู้ใหม่ที่สามารถสร้างความเจริญให้เกิดขึ้นกับประเทศชาติ อันเป็นที่รักยิ่งของเราได้ อย่าเห็นแก่ตัว อย่าอิจฉาริษยา จงเอื้ออาทร ช่วยเหลือเกื้อกูลเพื่อนมนุษย์ด้วยกันอย่างมีศรัทธาและจริงใจ ไม่ละเมิดหรือเราเปรียบผู้ใดทั้งทางตรงและทางอ้อม พยายามเปลี่ยนวิธีคิดแล้วลงมือกระทำ ชีวิตย่อมดีขึ้นแน่นอนในทุก ๆ ด้านและทุกมิติ

การลงมือปฏิบัติจริงเป็นสิ่งที่สำคัญมาก ๆ อย่าทำงานด้วยปาก ต้องลงมือปฏิบัติงานจริง ๆ เพื่อให้ประจักษ์แจ้งในปัญหา เก็บสั่งสมประสบการณ์ชีวิตไว้เพื่อจะได้นำมาใช้ได้ทันทีเมื่อต้องการ ทำอะไรอย่าทำอย่างฉายฉวยหรือมุ่งเน้นเฉพาะรูปแบบเท่านั้น กระบวนการตลอดจนการมีส่วนร่วมเป็นบทเรียนอันล้ำค่าที่ไม่มีขายหาซื้อไม่ได้ อยากได้ต้องลงมือทำเองและทำอย่างสม่ำเสมอ พัฒนาแนวคิดและวิธีการปฏิบัติเพื่อให้ได้ประสิทธิภาพและประสิทธิผลสูงที่สุดเท่าที่สามารถจะกระทำได้ภายใต้เงื่อนไขของทรัพยากรที่มีจำกัด วีระบุรุษที่แท้จริงต้องสามารถทำงานภายใต้แรงกดดันได้ในทุก ๆ สถานการณ์และพลิกวิกฤตให้เป็นโอกาสได้ตลอดเวลา มีปัญหาต้องรีบแก้ไขมิใช่ซุกปัญหาไว้ใต้พรม แล้วให้เวลาเป็นตัวช่วยแก้ปัญหา หวังพึ่งอำนาจเหนือมนุษย์หรือพรหมบันดาล (Act of God) ในการแก้ปัญหา

อย่าแก้ปัญหาแบบขอไปที เพราะจะก่อให้เกิดปัญหาใหม่เพิ่มขึ้นอย่างไม่รู้จบไม่รู้สิ้น ในที่สุดจะกลายเป็นมะเร็งร้ายซึ่งไม่สามารถแก้ไขได้และจะทำลายตนเองในที่สุด โปรดระลึกไว้เสมอว่า “ชะตากรรมอยู่เหนือมนุษย์ ไม่มีผุ้ใดฝืนได้” อย่างสร้างเหตุแล้วปฏิเสธผล ซึ่งเป็นวัฒนธรรมใหม่ในการทำงานของคนไทยในทุกระดับชั้นและทุกโอกาส มาร่วมมือร่วมใจกันสร้างวัฒนธรรมใหม่ในการทำงานเพื่อสร้างชาติไทยให้เจริญรุ่งเรือง ไม่มีประเทศใดในโลกที่จะอุดมสมบูรณ์เท่าประเทศไทย เมืองไทยมีดีทุกอย่าง สิ่งที่ไม่ดีในประเทศไทยมีหนึ่งเดียวเท่านั้นคือ “คนไทย” เริ่มต้น ปรับ-ปรุง-เปลี่ยน-แปลง ตนเองทั้งแนวความคิดและการกระทำตั้งแต่วินาทีนี้เป็นต้นไป แม้ว่าจะสายมากแล้วในการที่จะเริ่มต้นแต่ก็ดีกว่าที่ไม่ได้ลงมือทำเลย

มีน้อยคนมากที่เก่งมาแต่เกิด แต่ส่วนใหญ่หรือส่วนมากแล้วมิได้เก่งมาแต่เกิด เราสามารถพัฒนาตนเองได้จากสภาวะไม่รู้ไปสู่สภาวะที่รู้ได้ ศักยภาพของแต่ละคนมีมากมาย อย่าประเมินตนเองต่ำเกินความจริง พยายามเค้นความสามารถของตนออกมาให้มากที่สุดอย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอ ศาสตร์และศิลป์เป็นของคู่กันเหมือน หยิน-หยาง จะขาดสิ่งใดสิ่งหนึ่งมิได้และต้องรักษาสมดุลของศาสตร์และศิลป์ไว้ให้จงได้ในทุกสถานการณ์และทุกมิติ แท้จริงแล้วโลกกายภาพและชีวิตทุกชีวิตอยู่ใต้สมดุลชนิดที่มิอาจปฏิเสธได้เลย ถ้าเข้าใจสมดุลอย่างลึกซึ้งและถ่องแท้ย่อมเกิดประโยชน์มหาศาลในการดำรงชีวิตอย่างมีชีวา สมดุลอาจสูญเสียหรือถูกทำลายได้ แต่สมดุลก็ถูกสร้างใหม่ได้ เพียงแต่ว่าสมดุลที่เกิดใหม่อาจมิใช้สมดุลเดิมเท่านั้นเอง แต่ก็ยังคงเป็น “สมดุล” อยู่ เมื่อตระหนักถึงคุณค่าแห่งสมดุลแล้วไซร้ ควรที่จะพัฒนาระบบที่เราข้องเกี่ยวด้วยทั้งทางตรงและทางอ้อมโดยใช้ทั้งศาสตร์และศิลป์เพื่อให้ระบบดำรงอยู่ในสภาวะสมดุลชั่วกัลปาวสาน ถ้าถึงขั้นเป็น self-sustaining system ก็ยิ่งวิเศษสุด เพราะสามารถปรับตนเองให้เหมาะสมกับสภาพสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป อย่าฉวยโอกาสสร้างเหตุแล้วปฏิเสธผล (ซึ่งเป็นที่นิยมปฏิบัติกันในทุกวงการ จนกลายเป็นวัฒนธรรมใหม่ที่น่ารังเกียจอย่างยิ่งของสังคมไทย)

Never compare, it will make you in vain and bitter.

For there always are greater and lesser than you.

Stick on you plan and satisfy with yourself.

ในเชิงคณิตศาสตร์ สามเหลี่ยมเป็นรูปเหลี่ยมที่เล็กที่สุด ยังมีมุมให้มองถึงสามมุม โลกเราประกอบด้วยรูปห้าเหลี่ยมและหกเหลี่ยมมากมายจนกลายเป็นทรงกลมย่อมมีมิติหรือมุมมองหลากหลาย อย่ายึดมั่น ถือมั่น ในตัวกู ของกู ควรมีความยืดหยุ่นบ้างแต่ทั้งนี้ต้องคงไว้ซึ่งหลักการที่ชอบด้วยตรรกะและความเป็นจริง ผิดคือผิด ถูกคือถูก ในแง่วิทยาศาสตร์ความจริงมีเพียงหนึ่งเดียวเท่านั้น แต่มนุษย์นั้นมีความหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นเชิงความคิดหรือจินตนาการก็ตาม คงเคยได้ยินข้อความต่อไปนี้มาแล้วไม่มากก็น้อย

Two men look through bars,

One sees mud and the other stars.

ถอดความเป็นภาษาไทยได้ว่า

สองคนยลตามช่อง

คนหนึ่งมองเห็นโคลนตม

อีกคนตาแหลมคม

เห็นดวงดาวอันพราวพราย

และท้ายที่สุดนี้อยากจะกล่าวว่า “โลกยังคงหมุนวนแต่คนน่ะเปลี่ยนไป”

ด้วยความปรารถนาดี

ชู เชิดเทิดศักดิ์ไว้ วงศ์สวรรค์

ชาติ วรรณะผิวผ่องพรรณ เพริศแพร้ว

ธรรม คือจักรธรรมขันธ์ ล้ำค่า

เจริญ สุดรุ่งโรจน์แล้ว พรั่งพร้อมมนุษย์ชน

19/4/2011