แสงกัลปาวสาน

จาก ChulaPedia

จากมุขตลกที่ลอยมาตามบรรยากาศในเทศกาลภาพยนตร์แห่งหนึ่งไม่กี่ปีก่อน ชายคนหนึ่งพูดกับชายอีกคนหนึ่งว่า หากหนังของแองเจโลปูลอสเริ่มฉายตอนหกโมงตามเวลาบนนาฬิกาข้อมือคุณ สามชั่วโมงผ่านไปคุณยกนาฬิกาขึ้นดูอีกครั้งจะเห็นเข็มชี้ไปที่เวลาหกโมงห้านาที ปากดีไม่เข้าเรื่องแต่ก็เป็นความจริง นึกๆไปถ้อยคำกระเซ้าดังกล่าวก็เข้าท่าพิลึกในการสะท้อนให้เห็นความพิถีพิถันและทุ่มเทยิ่งของแองเจโลปูลอส(Theo Angelopoulos)ในการเนรมิตกาลเวลาและประวัติศาสตร์ที่เคยโลดแล่นให้ยังคงแจ่มกระจ่างเกริกไกรอยู่ในหนังของเขา

ลำหักลำโค่นของแองเจโลปูลอสนั้นลื่นไหลไร้ที่ติในการบรรเลงเรียงร้อยฝีภาพจากเพลงกล้องยามย่างสามขุมดูลาดเลาภูมิทัศน์ ห้องหับ ที่รโหฐาน สวน หรือลอยผ่านและเวียนวนรอบกรีกมุงเจ้าของพฤติกรรมการจราจรภายในฝีภาพอันนัับเป็นการวาดระบายแบบแผนทางศิลปะอยู่แล้ว 4 ชั่วโมงของ The Travelling Players (O thaissos) ผลงานวาดระบายภูมิศาสตร์การเมืองชิ้นเอกอุจาก ค.ศ.1975 มีการตัดต่อเพียง 79 ครั้ง ประวัติศาสตร์ ความล่มสลาย ความสุขสม ปริศนาทางการเมือง ความเปลี่ยนแปลงทางสังคมเวียนว่ายตายเกิดโดยไม่นำพาขนบการเล่าเชิงเส้น และพากันละเลงโถมทับระนาบการเล่าสดหมาดละเมียดสุดลูกหูลูกตานั้น

แล้วแง่คิดที่กล่าวมาช่วยให้เรามองภาพการทำหนังของแองเจโลปูลอสชัดเจนพอหรือไม่ หรืออาจเป็นการบอกใบ้ว่าแองเจโลปูลอสมือตกและไม่เหลือสภาพสุดยอดฝีมือด้านภาพของยุโรปอีกต่อไปแล้ว หรือก็อาจเป็นไปอีกเหมือนกันว่านั่นคือการส่งสัญญาณถึงคนดูว่าในการเสพงานปริศนาคริสตชาดกแสนจับใจของแองเจโลปูลอสนั้น คนดูจำต้องสละแล้วซึ่งพฤติกรรมการรับชมสื่อบันเทิงเดิมๆ และหันมาทุ่มเทสรรพสมาธิ ความมุ่งมั่น และด้วยใจอันเปิดกว้าง

ในบทวิจารณ์ Eternity and a Day(Mai eoniotita ke mia mera) ที่ตีพิมพ์ใน The Village Voice เมื่อค.ศ.2006 ไมเคิล แอ็ทคินสัน(Michael Atkinson)สดุดีความปราดเปรื่องในการสร้างมิติใหม่แก่วากยสัมพันธ์ทางภาพยนตร์ของแองเจโลปูลอสว่าสูงส่งเทียบเท่าคุณูปการที่โทมัส พินชอน(Thomas Pynchon)มีต่อโลกวรรณกรรม เป็นการผลิตงานเพื่อสำแดงอัจฉริยภาพหาใช่เพื่อเล่นสนุก

ผู้กำกับกรีกท่านนี้ถือเป็นเสาหลักของขบวนการภาพยนตร์เอ้อระเหย อันประกอบด้วยต้นตำรับยาขมเจ้าของนามชวนครั่นคร้ามอย่างอังเดร ทาร์คอฟสกี(Andrei Tarkovsky) มิโคลส แยนสโช(Miklos Jansco) เบลา ทาร์(Bela Tarr) ฌองทาล อเคอร์มาน(Chantal Akerman) และ โหวเชี่ยวเฉียน(Hou Hsiao-Hsien) ในแผงหัวหอกของขบวนการอันมุ่งมั่นและทรนง ในบรรดาผลงานมังสวิรัติทางวัฒนธรรม(cultural vegetable)ด้วยกันนั้น งานของแองเจโลปูลอสกินขาดในแง่ความแพร่หลาย

พลานุภาพทางภาพยนตร์ของแองเจโลปูลอสกล้าแกร่งสุดขีดในศตวรรษ 1990 Ulysses' Gaze(To vlemma tou Odyssea) ได้รับรางวัลขวัญใจกรรมการงานประกวดเทศกาลภาพยนตร์คานส์ประจำค.ศ.1995 โดยที่สาธารณชนต่างพากันเสียดายที่เจ้าของรางวัลปาล์มทองคำในปีนั้นตกเป็นของ Underground งานบอกเล่าความเสื่อมโทรมทางภูมิศาสตร์และศิลธรรมในคาบสมุทรบอลข่านโดยผู้กำกับอีเมียร์ คัสตูริกา(Emir Kusturica)

แต่สามปีให้หลังแองเจโลปูลอสก็คว้าปาล์มทองคำจาก Eternity and a Day จนได้ จากเรื่องราวหลากรสชาติอันเป็นเหมือนหนังสือไว้อาลัยผ่านเหตุการณ์ช่วงท้ายแห่งชีวิตที่เจียนแตกดับเพราะโรคภัยของกวี(รับบทโดย Bruno Ganz)ผู้ออกเดินทางไปทั่วดินแดนกรีซและบรรลุสัจธรรมหลังจากได้พบกับลูกกำพร้าชาวอัลเบเนียน

แองเจโลปูลอสได้รับการขนานนามว่าเป็นผู้กำกับประพันธกรแห่งประพันธกร ความข้อนี้เป็นที่ประจักษ์อยู่ในผลงาน 13 เรื่องของเขาไม่ว่าจะเพ่งเล็งตรงไหน ตลอดจนลีลาอันเจนจบผ่าเผยแต่เปี่ยมความรู้สึก แปรปรวนคลุ้มคลั่งแต่ยังมีส่วนละเมียด โผงผางแต่คุ้นเคย ไร้เดียงสาแต่ลึกล้ำ จริงแต่เหลื่อมจริง ล้วนตราตรึง อ่านทั้งหมด