การศึกษาลักษณะและพัฒนาการพื้นที่ริมน้ำคลองบางลำภู

จาก ChulaPedia

การศึกษาลักษณะและพัฒนาการพื้นที่ริมน้ำคลองบางลำภู

คลองบางลำภูเป็นส่วนหนึ่งของคลองรอบกรุง ซึ่งมีความสำคัญในฐานะคลองสายประวัติศาสตร์ของกรุงรัตนโกสินทร์ โดยถูกขุดขึ้นในช่วงเวลาใกล้เคียงกับการสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์และได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานโดยกรมศิลปากร จากเดิมที่ลำคลองเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตของผู้อยู่อาศัยริมคลองและเป็นทางสัญจรหลักของชาวรัตนโกสินทร์มาตั้งแต่ครั้งสถาปนากรุงฯ ในเวลาต่อมาการสัญจรหลักได้เปลี่ยนจากการสัญจรทางน้ำไปเป็นการสัญจรทางบกทำให้เครือข่ายการสัญจรทางน้ำเดิมลดลงเพราะถูกถมไปทำถนน การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวส่งผลต่อพัฒนาการพื้นที่ริมน้ำคลองรอบกรุงเช่นเดียวกัน อย่างไรก็ตามตามความเข้าใจเดิมที่ว่า พื้นที่ริมน้ำเดิมคือพื้นที่ส่วนตัวของแต่ละพื้นที่ สภาพปัจจุบันของพื้นที่ริมน้ำคลองรอบกรุงในส่วนคลองบางลำภูมีความหลากหลายในแต่ละพื้นที่ แต่กลับไม่สามารถชี้ชัดได้ว่ามีพัฒนาการเพื่อความเป็นพื้นที่ริมน้ำอเนกประสงค์ในรูปแบบที่สัมพันธ์กันอย่างกลมกลืนกับลำคลองดังที่เห็นได้ในกรณีประเทศที่พัฒนาแล้ว

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะความจำเพาะของพื้นที่ริมน้ำบริเวณคลองบางลำภูตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยการจำแนกรูปแบบความสัมพันธ์ของพัฒนาการพื้นที่ริมน้ำโดยใช้การอ้างอิงลักษณะพื้นที่ในอดีตจากแผนที่เก่าและรูปถ่ายเก่าเพื่อสร้างรูปตัดของพื้นที่ริมน้ำบริเวณคลองบางลำภูในอดีตและใช้ข้อมูลจากการลงพื้นที่สำรวจข้อมูลทางกายภาพและแผนที่เพื่อสร้างรูปตัดของพื้นที่ริมน้ำในปัจจุบัน จากนั้นจำแนกรูปตัดออกเป็นรูปแบบต่างๆ และนำไปหาความสัมพันธ์ระหว่างรูปตัดปัจจุบันกับรูปตัดในอดีต เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงของสัณฐานพื้นที่ริมน้ำบริเวณคลองบางลำภู

จากการศึกษาพบว่าพื้นที่ริมน้ำในอดีตมีทั้งหมด 5 รูปแบบ และพื้นที่ริมน้ำในปัจจุบันมีทั้งหมด 12 รูปแบบ และสามารถแบ่งช่วงเวลาพัฒนาการของพื้นที่ริมน้ำได้เป็น 3 ช่วง กล่าวคือช่วงที่ 1 ช่วงที่เป็นตลิ่งดินก่อนผู้ที่อยู่อาศัยในชุมชนจะทำการก่อสร้างตลิ่งถาวร ช่วงที่ 2 ช่วงหลังจากมีการก่อสร้างตลิ่งถาวรโดยผู้ที่อยู่อาศัยในชุมชน และช่วงที่ 3ช่วงหลังจากมีการสร้างเขื่อนโดยหน่วยงานของราชการ ทั้งนี้กล่าวได้ว่า พื้นที่ริมน้ำที่เกิดขึ้นในปัจุบัน เป็นไปเพื่อการพัฒนาระบบสาธารณูปโภคเพียงอย่างเดียว โดยไม่ได้มีพัฒนาการด้วยการวางแผนเพื่อใช้งานในลักษณะพื้นที่ริมน้ำสาธารณะอเนกประสงค์

จัดทำโดย นางสาว ศันสนีย์ ชูโชติถาวร หลักสูตรสถาปัตยกรรมศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์และทฤษฎีสถาปัตยกรรม ภาควิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย อาจารย์ที่ปรึกษา : ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. เทิดศักดิ์ เตชะกิจขจร